AİHM’den peçe yasağına kerhen onay

Strasbourg Mahkemesi, Fransa’da 2011 yılında yürürlüÄŸe giren ve sokak da dahil olmak üzere kamuya açık her türlü mekanda kadınların yüzlerini tamamen kapatarak dolaÅŸmalarını yasaklayan yasanın Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi (AÄ°HS) ile uyumlu olduÄŸuna hükmetti.

Karara temel oluÅŸturan dava, Fransa’daki yasa yürürlüÄŸe girdikten hemen sonra AÄ°HM’ye baÅŸvuran, 1990 doÄŸumlu Fransız vatandaşı Müslüman bir kadın tarafından açılmıştı. Adı açıklanmayan kadın, Fransa’daki yasağın AÄ°HS’nin “insanlık dışı muamele”, “özel yaÅŸama saygı”, “inanç özgürlüÄŸü”, “ifade özgürlüÄŸü”, “örgütlenme özgürlüÄŸü” ve “ayrımcılık” konularındaki maddelerine aykırı olduÄŸunu savunmuÅŸtu. Ancak AÄ°HM, davacının kötü muamele, ayrımcılık ve ifade ve örgütlenme özgürlüÄŸü konusundaki tezlerini “kabul edilemez” buldu ve davayı esastan incelerken dikkate almadı. Mahkeme davayı sadece özel yaÅŸama saygı ve inanç özgürlüÄŸü tezleri temelinde inceledi. Fransa’ya karşı açılan davaya AÄ°HM önünde Belçika hükümeti, Uluslararası Af Örgütü, Open Society (Açık Toplum), Liberty, Justice Initiative, ARTICLE 19 ve Gand Üniversitesi Ä°nsan Hakları Merkezi de müdahil oldular. Davacıyı AÄ°HM önünde merkezi Ä°ngiltere’nin Birmingham kentinde bulunan bir avukatlık bürosu savundu.

'Genel bir yasak gereksiz'

Fransız hükümeti AÄ°HM önünde yaptığı ilk savunmada, davacının “yasadan zarar görmemiÅŸ” ve “iç hukuk yollarını tüketmemiÅŸ” olmasını gerekçe göstererek, ÅŸikayetin esasa girilmeden reddedilmesini talep etti. Bu talep AÄ°HM tarafından geri çevrildi. Fransız hükümeti, esasa iliÅŸkin savunmasını ise yasağın “kamu asayiÅŸ ve düzenini muhafaza etmek” ve “baÅŸkasının hak ve özgürlüklerini korumak” tezleri üzerine kurdu. Davaya bakan 17 yargıçlı Büyük Daire, güvenlik kaygılarını anlamakla birlikte, bu hedefe ulaÅŸmak için genel bir yasağın demokratik toplumlarda gereksiz olduÄŸunu düÅŸündüÄŸünü belirtti. Mahkeme, Fransız hükümetinin, yasağın “açık demokratik bir toplumun deÄŸerlerinin asgari temeline saygı” ve “beraber yaÅŸama” tezlerine de temkinli onay verdi. Ä°nsan hakları konusunda uzman çok sayıda uluslararası kuruluÅŸun genel bir yasağın “orantısız” olacağına dair görüÅŸlerini hatırlattı.

AÄ°HM’nin de baÄŸlı olduÄŸu Avrupa Konseyi’nin Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) ve Avrupa Ä°nsan Hakları Komiseri 2010 yılında aldıkları kararlar veya yayımladıkları beyanlarda peçeli çarÅŸaf veya diÄŸer dini sembollere yönelik genel bir yasaklamaya gidilmemesi çaÄŸrısında bulunmuÅŸlardı.

Fransa'ya takdir yetkisi

AÄ°HM genel bir yasaÄŸa karşı olduÄŸunun altını çizse de Avrupa ülkelerinde konu hakkında müÅŸterek bir uygulama olmamasını gerekçe göstererek Fransa’ya takdir yetkisi tanıdı ve Fransız yasama organının yasak kararının “beraber yaÅŸama” hedefiyle “orantılı” ve Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi’yle uyumlu olduÄŸuna hükmetti.

Karar AÄ°HM’nin Büyük Dairesi tarafından 2’ye karşı 15 oyla alındı. Bu nedenle itiraz hakkı bulunmuyor. Karara karşı sadece Alman ve Ä°sveçli yargıçlar oy kullandı. Gerekçeli kararda AÄ°HM’nin geçmiÅŸte Türkiye’ye karşı açılmış Leyla Åžahin (türban), Refah Partisi ve Aczimendi Tarikatı davalarına birçok kez atıfta bulunuldu. AÄ°HM, 2010 yılında Aczimendi Tarikatı üyelerinin kıyafetleri konusunda açılan bir davada, söz konusu kıyafetlerin kamu düzenini tehdit eder nitelikte olmadığına hükmetmiÅŸti.